[bs-quote quote="MARDİN AİLE
LAKAPLARI VE BEYTİL AQRAB(AKREP)" style="default" align="center" color="" author_name="M.Beşir Ayanoğlu" author_job="" author_avatar="https://kiratim.com/wp-content/uploads/2020/11/m-besir-ayanoglu.jpg" author_link=""][/bs-quote]
Mardin’de bulunan her bir ailenin bir lakabı vardır. Bunu daha önce hemşerimiz A.Latif Öztürkatalay’da kendi kitabında yazmıştı. Tabi bu aile lakaplarının da her birisinin bir ortaya çıkış öyküsü vardır.
Mardin ile ilgili yazmış olduğum yazılardan dolayı Mardinli hemşerimiz Süleyman Akar bey beni aradı. Kendilerinin aslen Beytil Aqrab’lardan oldukları fakat yeterince yazılı materyallerinin olmadığını ifade etti.
İncelemek için bir kaç arkadaşı aradım. Yaşlı büyüklerimize sordum, bu konuda bilgisi olana sordum pek detaylı bilgiye rastlamadım.
Meydanbaşında toptan gıda ürünleri satan Hasip Ertekin abimizin bu konu İle ilgili ilintisi bilgisi olduğu söylendi kendisi ile görüştüm. Hasip Ertekin abimizin ifadesine göre Tekkiye (Teker) mahallesinde yaşayan dedelerinin Beytil Aqrab’tan olduklarını fakat şu an onlardan kimsenin Mardin’de kalmadığını ve çoğunun göç edip gittiklerini ifade etti.
Süleyman Akar bey ile yine bu konuyu görüştük. Sözlü bilgi derlemelerine göre büyük dedeleri Osmanlı döneminde demircilik işi ile ilgilendikleri ve uzun yıllar bu sebeple ailelerine Beytil Haddad dendiklerini ifade etti. Aile köken itibariyle Mardin eski ilçesi Gerçüş Hisar köyünden. Kürtçe ‘de Héśśâré olarak telafuz edildiği, köyde 1927 doğumlu amcaları Hacı Ali’den sözlü bilgilere sahip oldukları, buna göre Sofi Mahmut adlı büyük dedelerinin asıl Mardin’de demircilik yaptığını Mardinli olduğunu fakat Héśśâré köyünde de bir demirci dükkanı açtığını ve eşinin adı Adle Bajárí olduğunu bu sebeple Sofi Mahmut’a hep şehir yerleşimcisi anlamında Bajárí de denildiğini köyde şu ana kadar ailenin Mardinli aile olduğu ve hep böyle bilindiğini ifade ediyor.
Sofi Mahmut dindar mütedeyyin bir insan olduğu için Sofi olarak hitap edilirmiş.
Adle Bajárí’nin de ailesi ve yakınları Mardin’de olduğundan köy ortamına alışmadığı için Sofi Mahmut bu sebeple Héśśâré köyündeki demirci dükkanını bırakıp tekrar Mardin’e geri dönüş yapmış.
Sofi Mahmut’un Muhammet, Mustafa ve A.Kerim isimli çocukları var. A.Kerim engelli hasta bir insan. Muhammet ve Mustafa da 1. Cihan harbine katılıp bu harpte şehit olmuşlar. Sofi Mahmut’ta 1915’lerde Mardin’de vefat etmiş.
Cumhuriyet döneminde Mardin Valiliğinden Gerçüş ilçesi Héśśâré köyüne mektup gönderilerek; Sofi Mahmut Aqrab (Akar) ve çocuklarının vefatından dolayı kalan mal varlığının mirasçıları tarafından alınması için tebliğat yapılıyor. Fakat A.Kerim engelli hasta olduğu için gidemiyor dolayısıyla mal varlığı hazineye devrediliyor.
Beytil Aqrab lakabı da şurdan gelmektedir.
Mardin ili Diyarbakır kazası iken Diyarbakır valisi, İstanbul’da ki sultana hediye edilmek üzere Mardinli zanaatkarların kendi el ürünlerinden bir hediye hazırlamaları emrini verir.
O dönemde Mardin’de demircilik yapan Sofi Mahmut saraya gönderilmek üzere sıcak demirden bir akrep yapar ve dönemin Diyarbakır Valiliğine bu akrep gönderilir. Vali bunu görünce canlı olduğunu zannederek dokunamaz. Vali bu akrep hediyeyi çok beğenir ve bunu İstanbula Sultan’a hediye olarak gönderir.
Sultan bu akrep hediyeyi görünce kendisi de çok beğenir ve bunu yapan demirci ustası Sofi Mahmut’a bir teşekkür beraatı gönderir.
Sofi Mahmut bu teşekkür beraatını (fermanını) uzun yıllar saklamış. Torunları da bu fermanı 1960 yılına kadar korumuşlar. Ancak 60 askeri darbesi ile kitap arasında saklanan bu ferman askerlerin kitapları bulmalarından korktukları için dini kitaplarla birlikte bu fermanda yere gömülür. Darbeden uzun bir müddet sonra kitaplar ve ferman tekrar kazılıp alındığında bunların zarar gördüğü ve su sızıntısından dolayı okunamayacak hale geldiği görülür.
Beytil Aqreb lakabı; Sofi Mahmut’un sıcak demirden yapıp sultan’a gönderdiği akrep hediyeye karşılık kendilerine gönderilen teşekkür beraatına (fermanına) karşılık bu aileye beytil aqrab dendiği sözlü olarak rivayet edilmektedir.
Beytil Aqrab ile ilgili sözlü bilgileri bize aktaran Teker mahallesi muhtarı Veysi Toparlı’ya, Hasip Ertekin’e ve İyi Parti il başkanı sayın Süleyman Akar’a teşekkür ederim.