TALİBAN-PAKİSTAN ÇATIŞMASI KÖKLER VE BEKLENTİLER

PAKİSTAN, TALİBAN'ı TTP'yi barındırmak ve desteklemekle suçluyor. Grup, PAKİSTAN topraklarına yönelik saldırılarını AFGANİSTAN'dan planlıyor ve gerçekleştiriyor. TALİBAN'ın bunu kabul etmemesi, PAKİSTAN'ın sınır ötesi hava saldırılarına ve TALİBAN'ın misillemelerine yol açtı.

  TTP yani TEHRÎK-İ TÂLİBÂN PAKİSTAN/Pakistan Tâlibân Hareketi; 2007 yılında kurulan PAKİSTAN ve AFGANİSTAN merkezli bir örgüttür. TTP, PAKİSTAN hükûmetini resmi olarak Federal Olarak Yönetilen Kabile Bölgeleri olarak bilinen HAYBER PAHTUNHVA eyaletinden çıkarmayı hedeflemektedir.               Burada çok önemli bir tarihsel nokta, Pakistan'ın Askerî İstihbarat Teşkilatı (ISI), hem 1990'larda hem de 2001'den sonraki 20 yıllık savaşta TALİBAN'ın iktidara yükselişinde tarihsel olarak rol oynamıştır. Ancak TALİBAN'ın 2021'deki yeniden yükselişinin ardından, TTP'ye karşı harekete geçmeyi reddetmesi İSLAMABAD tarafından bir "İHANET" olarak görülüyor.               Fakat bugünkü çatışmanın coğrafi bir boyutu da var: 1893'te çizilen DURAND HATTI, Afganlar tarafından hiçbir zaman tanınmamış ve tarihi bir gerilim noktası olmaya devam ediyor. Hududun her iki tarafında yaklaşık 40 milyon Peştun yaşıyor. TALİBAN'ın etnik tabanı, hududu yapay olarak görüyor ve bu da gerginliği körüklüyor.               Bölgesel jeopolitik açıdan bakıldığında, TALİBAN'ın HİNDİSTAN'a yakınlığı örneğin, TALİBAN dışişleri bakanının YENİ DELHİ ziyareti PAKİSTAN'ı endişelendiriyor. İSLAMABAD, bölgesel ilişkilere büyük ölçüde uzun süredir rakibi olan HİNDİSTAN ile rekabet perspektifinden bakıyor ve bu da güvensizliği artırıyor.   Çatışma Perspektifi               Taliban Üzerindeki İç Baskılar: Taliban şu anda zorlu bir denge içinde. Bir yandan Pakistan'ın TTP'ye baskı yapması yönündeki baskısı altındayken, diğer yandan TTP'ye karşı herhangi bir güçlü eylem, iç bölünmeler yaratma veya hatta çoğu Pakistanlı muadillerine sempati duyan Taliban savaşçılarının bazılarının pozisyonunu değiştirme riski taşıyor.               Pakistan'ın Güvenlik Açmazı: Analistler, mevcut çatışmanın Pakistan içinde TTP misilleme saldırılarında artışa yol açabileceği konusunda uyarıyor. Bu artan tehditle başa çıkmak için Pakistan, daha iyi istihbarat yetenekleri gerektirecek daha kapsamlı terörle mücadele operasyonları başlatmak zorunda kalabilir.               Yanlış Hesaplama Riski: Köklü güvensizlik ve etkili kriz yönetim mekanizmalarının eksikliği nedeniyle durum oldukça değişken. Bu durum, ara sıra yaşanan sınır çatışmalarının daha büyük ve daha doğrudan bir askerî çatışmaya dönüşme tehlikesini artırıyor.               Daha Geniş Bölgesel Etkiler: Çatışma, komşu ve uluslararası güçler arasında endişelere yol açtı. İRAN ve KATAR gibi ülkeler, AFGANİSTAN ve PAKİSTAN arasındaki istikrarın tüm bölgenin güvenliği için hayati önem taşıdığını vurgulayarak, itidal ve diyalog çağrısında bulundu.               Bu anlamda, “Taliban-Pakistan Çatışması Basit Bir Sınır Çatışması Değil, Tarihi Anlaşmazlıklar, Etnik Aidiyetler ve Hızla Değişen Bölgesel Düzen Temelinde Gelişen Karmaşık Bir Çatışmadır.” TTP meselesi acil bir katalizör görevi görse de, çatışma PAKİSTAN'ın ulusal güvenlik hedefleri ile TALİBAN'ın ideolojik ve etnik aidiyetleri arasındaki temel çelişki tarafından sürdürülmektedir.               Her iki taraf da tam ölçekli bir savaş istemiyor gibi görünse de; derin güvensizlik, iç baskılar ve jeopolitik manevraların birleşimi durumu son derece istikrarsız hale getirdi. Önümüzdeki aylar, her iki hükûmetin de "Stratejik İtidal"i "Askerî Tırmanış Merdivenini Tırmandırmak"tan daha öncelikli hale getirip getiremeyeceğinin kritik bir sınavı olacak.               Pakistan ordusu, 12 Ekim 2025'te başlayan şiddetli sınır çatışmalarında 23 askerini kaybettiğini ve 200'den fazla Taliban militanını öldürdüğünü açıkladı. Taliban da dokuz savaşçısının öldürüldüğünü kabul etti.   Pakistan'ın Çatışmadaki Avantajları ve Güçlü Yönleri               Tam Askeri Üstünlük: Pakistan ordusu, Taliban militanlarına karşı top, tank ve savaş uçaklarıyla donatılmış, iyi organize olmuş bir kurumdur. Silah ve organizasyon açısından mutlak bir üstünlüğe sahiptir.               Hudut Geçişleri Üzerinde Göreceli Kontrol: Pakistan, TORHÂM/Torkham/ طورخم ve ÇEMEN/Chaman/ چمن gibi mühim hudutları kapatarak AFGANİSTAN ekonomisi ve halkı üzerinde nüfuz sahibi olabilir.   İstihbarat ve Deneyim: PAKİSTAN'ın ISI'si, yıllardır AFGAN aktörlerle mücadele ediyor ve ülkede derin bir istihbarat ağına sahip.   Pakistan'ın Çatışmadaki Zayıflık ve Zorlukları               TALİBAN'ın İstihbaratı ve Coğrafi Avantajı: Taliban, sınır bölgelerinin dağlık ve aşiret coğrafyasına aşinadır. Yerel halk üzerinde nüfuz sahibidir ve bölgede kolayca hareket edip saklanabilirler. Bu durum, PAKİSTAN'ın silah üstünlüğünü etkisiz hale getirir.               İç Çatışma Riski: Taliban'a karşı yapılacak herhangi bir büyük çaplı operasyon, özellikle kabile bölgelerinde olmak üzere PAKİSTAN'da güvensizliğin yayılmasına, daha fazla sivil kaybına ve istikrarsızlığa yol açabilir.               Stratejik İkilik: PAKİSTAN'ın en büyük zayıflığı, ikili tarihidir. Bir yandan "Afgan Talibanı" ile hükûmet olarak ilişki kurarken, diğer yandan "Tehrîk-i Taliban Pakistan (TTP)"yi iç/sınır ötesi bir tehdit olarak görüyor. Bu ikilik, sürdürülebilir bir çözümü zorlaştırıyor.               İSLAMABAD'ın Güvenlik Stratejisinin TALİBAN'ın Pozisyonu Üzerindeki Etkileri               PAKİSTAN'ın yeni stratejisi, içte bölünmüş ve liderleri uluslararası meşruiyet mücadelesi veren Afgan Taliban rejimi için açıkça ciddi bir tehdit oluşturuyor. Şimdiye kadar, PAKİSTAN'ın AFGANİSTAN içindeki militan sığınaklarına yönelik cezalandırıcı askerî müdahalesine yönelik uluslararası alanda neredeyse hiçbir eleştiri gelmedi. Bu durum, genel uluslararası tutumun da TALİBAN hükûmetinin, militan unsurlara taviz verme politikasıyla uyumlu olmadığını gösteriyor.               Geçtiğimiz ay PAKİSTAN, RUSYA, ÇİN ve İRAN; AFGAN TALİBAN'ını topraklarında faaliyet gösteren milis gruplarını ortadan kaldırmak için "Etkili, Somut ve Doğrulanabilir Adımlar" atmaya çağırdı.               Grup, şimdi PAKİSTAN saldırıları ve benzeri gelecekteki eylemlerden kaynaklanan potansiyel iç hoşnutsuzlukla başa çıkmanın yanı sıra, Tehrîk-i Taliban Pakistan gibi militan gruplara karşı harekete geçme konusundaki uluslararası topluma verdiği sözleri de yerine getirmelidir. Nihayetinde AFGAN Talibanı, TEHRÎK-İ TALİBAN PAKİSTAN gibi grupları destekleyip tecrit edilmekle mi yoksa uluslararası meşruiyet yolunu açabilecek aşırılık yanlılarıyla bağlarını koparmak için ciddi ve somut adımlar atmakla mı karar vermelidir?               PAKİSTAN'ın yaklaşımının TALİBAN liderliği içindeki katı ve TTP yanlısı unsurları zayıflatıp zayıflatmayacağı belirsiz. Ancak, PAKİSTAN'ın artık ilişkinin dinamiklerini değiştirmek için AFGANİSTAN'a önemli maliyetler yüklemeye hazır olduğu açık.               PAKİSTAN'ın yaklaşımındaki bu değişim, tarihsel olarak kendisini ekonomik, diplomatik ve politik olarak destekleyen bir komşudan uzaklaşma riski taşıyan AFGAN TALİBANI için bir aksiliktir.   İlişkilerin gerginleşmesi ve ufukta daha fazla cezalandırıcı önlem ihtimalinin belirmesiyle, TALİBAN'ın zorlu bir yol beklediği ortada. PAKİSTAN'ın kararlı adımlarla güvenliğini koruma konusundaki yenilenen kararlılığı, terörle mücadelede yeni bir dönemin başlangıcını işaret ediyor ve bölgenin jeopolitik manzarasını değiştirmeye de yardımcı olabilir.   Pakistan ve Taliban 48 Saatlik ATEŞKES Konusunda Anlaştı               Bu konudaki son gelişme, dün yani Çarşamba akşamı PAKİSTAN ile AFGAN TALİBANI'nın ortak hudut şeridinde 4 gün süren yoğun çatışmaların ardından ATEŞKES konusunda anlaşmaya varması oldu.               PAKİSTAN Dışişleri Bakanlığı Halkla İlişkiler Ofisi Sözcüsü, "TALİBAN rejiminin talebi üzerine, bugün saat 18.00 itibarıyla PAKİSTAN ile AFGANİSTAN arasında 48 saatlik ATEŞKES sağlanmıştır." açıklamasını yaptı.   İSLAMABAD Hükûmeti Diplomasi Merkezi'nden yapılan açıklamada, "Bu Süreçte İki Ülke, Mevcut Karmaşık Krizi Diplomasi ve Samimi Çabalarla Çözmeye Çalışacak." denildi.