İşletmeler veya bireyler kendi ürün ve hizmetleri hakkında belli bir kitleyi bilgilendirmek isterler. Satılacak ürün veya hizmetlerle ilgili kitle iletişim araçlarıyla yapılan her türlü bilgilendirmeye reklam diyoruz. 1980 öncesi Mardin’de satılacak malların reklamları için sokak tellalları kullanılmıştır. “El ilanının” kullanıldığı dönemlerde olmuştur.  Emlakçılık sektörünün olmadığı 1980 dönemlerinde Mardinli hemşerilerimiz evlerini, işyerlerini kiraya vermek veya satmak istedikleri zaman tellal tutarlardı. Genellikle rahmetli Ammo Kâzım (Yücedağ) veya sesi iyi olan hamallardan ücretleri karşılığında menkulün veya gayrimenkulün satış ve kirası ile ilgili hususları 1. Cadde veya alt çarşıda yüksek sesle vatandaşlara duyurur ve arz ederlerdi.  -“Medrese mahallesinde Beyt Mêré satılıktır. İki katlı olup alt katı kiradadır. Beşyüz bin bedele satılıktır.” şeklinde duyuru yaparak, vatandaş bilgilendirilirdi…. Tabi yeni açılan lokanta veya tuhafiye dükkanlarının tanıtımı ise daha çok tüketicilerin memnuniyeti çerçevesinde vatandaşların biri diğerine bu hususu anlatmasıyla işin reklamı yapılırdı.  -“Nezir il Beğim (Çaltekin) Sürür garajı yanında dükkan açmış kavurması çok güzel” reklamıyla vatandaş kavurma yemek için lokantanın yolunu tutardı.  Tabi 1980’lere gelindiğinde manyetolu telefonlarda kısmi de olsa ev ve iş yerlerinde daha yaygın kullanılmaya başlandı. Bu da bazı ürünlerin tüketiminde hızlı bir arz’a sebep oldu……Fayans almak isteyen hemşerilerimiz fayans satan dükkana gelmek yerine ilk önce istediği malzemelerin, malların olup olmadığını manyetolu telefonla arayarak sormaya ve daha sonra satın almak için iş yerine gelmeye başladı.  Mardin’de, 1980 sonraları işletmelerde ve işyerlerinde kurumsallaşmaya doğru bir evre başladı. Tüketiciler artık üretilen ürünlerin ve malların olduğu mekanları görsel olarak; tanıma, duyma ve keşfetme isteği başladı. O dönemlerde reklamcılık profesyonel anlamda yaygın olmadığı için ilgili ticaret odaları veya esnaf odaları “ Ticaret ve Sanayi iş yeri tanıtım rehberi veya rehberleri” adı altında rehber tabettirmeye başladılar. Bu tanıtım rehberlerinde; bütün işletmelerin yer aldığı ve her bir işletmeye tam sayfa veya yarım sayfa ayrıldığı, adres ve iş yeri telefon bilgilerinin yazıldığı bu şekliyle tanıtımın yapıldığı rehberlerdi….. Tabi bu rehberde tanıtımın en önemli tanıtımında ilgili şirketin sahibinin fotoğrafının olmasıydı. Yani işletme sahibi fotoğrafı tanıtımın olmazsa olmasıydı……! Bu iş yeri tanıtım rehberi incelendiğinde şehrimizin ve ülkemizin 40 yılda nerden nereye geldiğini görmemiz açısından önemlidir…… Gazete Reklamıcılığı da her dönem önemini korumuş. Yılların getirdiği bir alışkanlıkla her sabah insanlar kahvaltı yaparken, işlerine giderken gazete okumaya devam etmektedirler. Gazete sayfalarında yer alan reklamlar da kişilerin herhangi bir ürünü tanımasına ve merak etmesine neden olmaktadır. 1990’larda yerelde açılan radyolarla bu sefer radyo reklamcığı başlamıştır. Cemre Fm, Süper Fm ve diğer radyo kanalları her gün yaptıkları yayınların önemli kısmını işyeri ve dükkan tanıtımına  ayırırlardı. Tabiri caiz ise radyodaki programlarda sosyal ve müzik yayınlarından daha çok reklam yayını yapılırdı. Özellikle kadın tüketiciler evde dinledikleri radyo programlarında Mardin’de; neyin nerde satıldığını daha öğreniyordu. 1990’ların ortasında yerel Tv kanalların hayatımıza girmesiyle reklam ve tanıtım çalışmaları kamera ve görüntü eşliğinde daha etkin bir şekilde yapılmaya başlandı. Günümüz dünyasında artık bütün işletmelerin, şirketlerin sosyal medya üzerinde bulunan Facebook, İnstagram, Twitter hesap ve sayfaları ile bütün tüketicilerin bir tık ile ulaşabildiği ve siparişini verebildiği bir zaman dilimine gelmiş bulunmaktayız. Hatta pandemi döneminde internet üzerinden yapılan alışverişlerin cargoyla tüketicilerin eline ulaştırılması pazarlama ve alışveriş dünyasında bir çığır açmış ve artık insanlar; çarşıya, pazara gitmeden de verdiği siparişler ile evinde teslim almanın yolu yöntemi keşfedilmiştir…… Yani reklam, tanıtım; pazarlama, satış ve ürünün tüketiciye teslimi alanında büyük bir devrim yaşadığımızı farkında olmadan da görebiliyor ve yaşıyoruz.  Mardin Nil pastanesinde üretilen sıcak pasta ve kurabiyeleri ancak pastaneye gidip satın alabiliyorduk. Ama günümüz dünyasında pastaneden bir telefonla tatlı ve pasta siparişimiz eve kadar gelmeye başladı. Nerden nereye…….. “Doğu ve Güneydoğu İlleri Ticaret ve Sanayi İş Rehberi” ‘ini bana takdim eden ve bu makaleyi yazmaya teşvik eden Mardin Nil Pastanesi eski işletmecisi Veysel Elalmış Abimize çok teşekkür ederim….